Karin Voogd: "Lang geleden was er een discussie in de Nederlandse literatuur die 'vorm of vent' heette. Schrijvers discussieerden over de vraag of een kunstenaar zich alleen om de vorm moest bekommeren of dat de hele persoon en de standpunten die hij inneemt ertoe doen in de kunst. Sommige schrijvers vonden het laatste (vent) en klaagden dat veel kunst 'vergoding' van de vorm was.

Vrouw

Blanke vrouwen van middelbare leeftijd die tropische stranden schoonmaken of er een weeshuis opzetten, die op meditatieweekend gaan , een burn-out of leidinggevende functie hebben. Die een empty nest syndroom proberen te bezweren, voor hun ouders mantelzorgen en dieren in de Oostvaardersplassen redden. Ik noem ze mijn stam: zelfde leeftijd, geslacht en kleur. Deze stam wil graag geloven dat alle stammen gelijk zijn en dat iedereen evenveel waard is, maar mijn stam denkt wel dat zij op de wereld zijn om deze boodschap te verkondigen. Toen ik schilderde in Lamu, Kenia zag ik eerst de palmen, de lokale architectuur, de Swahili bewoners en pas later kreeg ik mijn eigen stam in het vizier.

Vorm

Ik werd schilder vanwege de illustraties in kinderboeken. Illustratief was een scheldwoord op de kunstacademie, daar leerde ik vooral hoe ik hoorde te denken over (schilder)kunst. Echte kunst is autonoom. Toen ik als meisje naar de plaatjes keek bij de verhalen voelde ik helemaal niet dat de illustratie ondergeschikt was aan het verhaal, integendeel, die plaatjes voerden mij juist veel verder dan het verhaal. Toch is het taboe op woorden en op illustreren nog in mij van kracht.

De andere stam waar ik toe behoor, de schilders, hebben het onder elkaar niet over het 'wat' maar over het 'hoe'. Met die filosofie kunnen schilders tijdreizen en verschillen overbruggen. Schilders vinden dat een schilderij goed is als het goed geschilderd is (vorm), ongeacht het onderwerp en dat je dat bovendien niet hoeft uit te leggen in woorden. Zij houden van die observerende rol in het leven, als een doofstomme spion in een complot. Schilders kunnen zich zo maar moeilijk verdedigen. Toch dicht men beelden veel macht toe en zijn het juist beelden die worden aangevallen en gewantrouwd.

Taboes en die verboden zijn er ook nu nog. Hele oude: het tweede gebod van de tien geboden verbiedt afbeeldingen te maken van god, maar ook van mensen. De islam baseert alle kunst op dat verbod, hoewel er nog tot in de 15e eeuw afbeeldingen in Perzië en Turkije werden gemaakt over het leven van Mohammed. Ook het taboe op figuratie (je deed er gewoon niet toe als je toch figuratief werkte) in de schilderkunst van de vorige eeuw was heel streng. Het zorgde trouwens wel voor vernieuwing in de kunst , dus helemaal slecht is een taboe niet

Sommige taboes verdwijnen en andere komen daarvoor in de plaats. Het verbod om op een bankje te zitten waarop staat dat het alleen voor blanken is. Of het verbod om op een gazon te lopen. Het gebod om je haren met een hoofddoek te bedekken, het verbod om zwarte schmink op je gezicht te doen, het gebod om dure kunstschatten in een klimaat geregelde ruimte te bewaren, het verbod om cultuureigen dingen van de ene cultuur te gebruiken door iemand uit een andere cultuur (cultural appropriation).

Tegenwoordig is het belangrijk om te weten wie de kunstenaar (kleur, geslacht, leeftijd, seksuele voorkeur, nationaliteit) is en niet (alleen) wat er op het schilderij te zien is. Dit was in een andere tijd een taboe. Een kunstenaar kon zeggen: dit is een boek en het heeft niks te maken met het leven van mij de schrijver. Het publiek heeft zich geëmancipeerd en het wil zien wie de kunstenaar is en bij welke stam die hoort. Daarmee kan het publiek de heiligheid en de onschendbaarheid van de kunstenaar onderuit halen.

Schilderen is volgens mij daarom nog steeds spannend. Juist omdat oude taboes zijn afgebroken en omdat net als je denkt dat alles kan, nieuwe de kop opsteken. Allereerst omdat je jezélf met je eigen kunstwerk belachelijk kan maken. Als je een lachwekkend schilderij produceert dan ben je daarmee een heel ander kunstenaar dan wanneer je een schilderij maakt dat bewondering afdwingt. Met hetzelfde schilderij kun je zowel belachelijk als bewonderenswaardig worden gevonden. Daarom vonden en vinden kunstenaars het soms geen bezwaar om iets te maken dat grote groepen mensen boos maakt. Er is immers ook een groep die de kunstenaars erom bewondert. Maar nu roert de groep die zich boos maakt veel meer dan vroeger. Ze maken zich niet boos omdat ze het kunstwerk niet snappen, maar bijvoorbeeld omdat ze vinden dat kunst te veel een wit bolwerk is.

In de tentoonstelling Vrouw of Vorm? voor Niffo Galerie/ Recycle Studio heb ik verschillende soorten schilderijen gekozen die verschillende standpunten illustreren die ik hier heb genoemd. Er zijn schilderijen met portretten van vrouwen van zekere leeftijd. Het zijn geen zelfportretten, ze zijn gebaseerd op foto's uit de krant. Dan zijn er een paar autobiografische scènes over mijn belevenissen als schilder in Afrika en als derde zijn er schilderijen en tekeningen over anderen gemaakt in een eethuis in Lamu en het atelier op Zuid tijdens kooklessen van buurtbewoners."